275 jaar geleden: vernietigend vuur

Koning Lodewijk XV had de kant van Pruisen gekozen in de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748). Zijn troepen vielen de Republiek der Verenigde Nederlanden binnen via Zeeuws-Vlaanderen. De belegering van de stad begon op 12 juli en was gepland als een afleidingsmanoeuvre om de geallieerden troepen bij Maastricht weg te lokken.

De geallieerden bleven echter aldaar gestationeerd, omdat de Nederlandse legerleiding van mening was dat La Pucelle Bergen op Zoom een onneembare vesting was. Hoewel de Brabantse waterlinie van Steenbergen tot en met Bergen op Zoom onder water werd gezet, lukte het niet om het gebied ten zuidoosten van de stad te overstromen wegens de lage waterstand. Hierdoor ontstond er een zwakke plek in de verdediging van de stad vanwaar de Franse artillerie onophoudelijk de stad met kanonskogels en mortiergranaten beschoot.

Met het bombardement hoopte Löwendal dat de bevolking in opstand zou komen en de overgave van de stad voor hem zou verzorgen. Het garnizoen vocht echter dapper terug en deed geregeld uitvallen tegen de Fransen in de loopgraven. Toen het najaar naderde, besloot Löwendal nog één poging te doen om de stad in te nemen. Hij koos voor een verrassingsaanval om vier uur ’s nachts. Tot de verbazing van de Fransen hadden zij vijf uur later de stad in handen. Hoewel de soldaten het bevel hadden gekregen om de stad niet te plunderen, negeerden zij dit volkomen. Huizen werden in brand gestoken en burgers werden verkracht en vermoord. De stad bleef in Franse handen tot de Vrede van Aken op 18 oktober 1748, maar werd pas op 7 december ontruimd.

Topografische kunstenaar Cornelis Pronk (1691-1759) bezocht tijdens de bezetting door de Fransen in 1748 Bergen op Zoom en maakte hier een serie tekeningen van de verwoeste stad, die later werden gegraveerd door Simon Fokke (1712-1784).

De meeste van de tekeningen en prenten geven de verwoeste Grote Kerk (St. Gertrudiskerk), Huijbergsestraat en Kerkstraat weer. We zien de open vlakte die resteerde na het bombardement. De kapotte muren van huizen, altijd in het voorplan van de voorstelling, staan als grafzerken overeind. De ruïne van de kerk is als een karkas die afsteekt tegen een stormachtige lucht. Vogels vliegen op onheilspellende wijze uit de verwoeste toren.